Oblicza miasta
od 17 listopada 2008 do 25 stycznia 2009
Od pierwszego widoku Wrocławia z Kroniki Świata Schedla z 1493 roku po wizerunki miasta wykonane po 1945 roku – w sumie 550 zabytków pokazanych zostanie na tej ekspozycji. Przeważają grafiki i rysunki, ale prezentowane będą też medale i wyroby rzemiosła artystycznego oraz na osobnej wystawie pocztówki.
Ekspozycja podzielona została na pięć części: miasto średniowieczne, renesansowe, barokowe, Wrocław dziewiętnastowieczny i dwudziestowieczny. W części poświęconej średniowieczu można zobaczyć, jak wyglądało słynne benedyktyńskie opactwo na Ołbinie – monumentalna budowla romańska rozebrana w XVI w., a także dawno wyburzone lub całkowicie przebudowane kamienice gotyckie wraz z dawnym ratuszem Nowego Miasta. Z epoki renesansu pochodzi prezentowany na wystawie najstarszy plan Wrocławia, namalowany na płótnie w 1562 roku przez ojca i syna o tym samym imieniu i nazwisku: Barthel Weihner. Jest to plan widokowy z perspektywicznie przedstawioną zabudową, na którym zostały zaznaczone ulice, domy, fortyfikacje miejskie z fosami oraz liczne przeprawy spinające brzegi Oławy Miejskiej
Barokowy obraz miasta oddają ryciny według F.B. Wernera, dzieła Oertla, Strahowskiego i Jeneweina. Dokumentują nie tylko budowle, ale także splendor i dynamikę życia w barokowym mieście: obyczaje i tradycje, zabawy i uroczystości. Ich scenerią jest często Odra – ważna arteria miasta i charakterystyczny element jego pejzażu. Bardzo ciekawy zespół stanowią tzw. „druki optyczne” – grafiki przeznaczone do oglądania w urządzeniach znanych Guckkasten i Zograscope, prezentujących obraz poprzez odbicie lustrzane, często podświetlony od tyłu. Dawało to wrażenie oglądania rzeczywistych widoków, a wzmocnieniu iluzji służyła zmodyfikowana perspektywa i wrażenie prawdziwego światła z wycinanych w papierze okien.
W tej części wystawy znajdą się też prace poświęcone jednej z głośniejszych katastrof wrocławskich: wybuchowi wieży prochowej (w okolicy dzisiejszego skrzyżowania ulic Włodkowica i Krupniczej) po uderzeniu pioruna w czerwcu 1749 roku. Zginęło 65 osób, głównie mieszkających w tej okolicy Żydów, a tak znaczna liczba ofiar zmusiła władze otwarcia nowego cmentarza żydowskiego.
Największe zmiany w wyglądzie miasta zaszły w XIX wieku. Po zdobyciu twierdzy wrocławskiej przez wojska Napoleona w latach 1806-1807 rozpoczęto wyburzanie miejskich umocnień. W następnych dekadach likwidacja murów obronnych pozwoliła miastu na ekspansję, a na jego stare ścieśnione historyczne centrum otworzył się widok z dalszej perspektywy.W miejscu murów powstała bardzo nowoczesna Promenada miejska. Maximilian von Grossmanna chętnie pokazywał spacerujących po niej odświętnie ubranych wrocławian. Wiek XIX to także powstanie monumentalnych gmachów – siedzib władz i budynków użyteczności publicznej, które do dziś decydują o wyglądzie miasta (pałac królewski, sądy, nowa giełda).
W latach 1866-1869 ze względów sanitarnych zasypano wewnętrzną fosę miejską, a na jej miejscu powstał zupełnie nowy ciąg komunikacyjny opasujący Stare Miasto. Popadające w ruinę, ale malownicze stare zaułki stały się inspiracją dla artystów. Początek XX to czas włączania przedmieść w obręb miasta i powstawania nowych osiedli. Kształt przestrzenny Wrocławia zbliżył się do dzisiejszego.
Wystawie towarzyszy katalog Ikonografia Wrocławia oraz pokaz multimedialny.
FACES OF THE CITY
19 November 2008 – 25 January 2009
From the earliest view of Wrocław from Schedel’s World Chronicle (1493) to works executed after 1945 – the exhibition features over 550 images of the city: mostly prints and drawings but also medals and decorative objects. A separate section presents postcards from Wrocław.
The exhibition has been divided into five sections, each devoted to a period in the city’s architectural and cultural history: mediaeval, Renaissance, Baroque, 19th and 20th century.
In the mediaeval section, prints document the famous Benedictine Abbey at Ołbin, a monumental Romanesque structure demolished in the 16th century and Gothic townhouses, since dismantled or remodelled, along with the no-longer extant Town Hall of the New Town.
The earliest plan of the city, its printed version featured in the exhibition, dates to the Renaissance. The original was painted on canvas in 1562 by the team of father and son, both of them named Barthel Weihner. The work combines a plan with a perspective view of the city: its streets, houses, moats and bridges across the Oława Miejska River.
In the following section, prints after F.B. Werner and works of Oertel, Strahowski and Jenewein document not only buildings but also the splendour and dynamism of the life in the Baroque city: local traditions and customs, pastimes, entertainments and ceremonies, oftentimes enfolding in the scenery of the Odra River – the city’s principal water course and a characteristic element of its landscape. Some works record one of the most spectacular disasters in Wrocław’s history: the explosion of the Gunpowder Tower (in the area of today’s crossing of Włodkowica and Krupnicza Streets) caused by a lightning strike in June 1749. It killed 65 persons, most of the victims were local Jewish residents: the accident prompted opening of a new Jewish cemetery.
The 19th century brought the most dramatic changes in the city’s appearance. Following the fall of the Wrocław fortress to the besieging army under Napoleon’s brother Jerome, the conqueror ordered the demolition of the city walls and the process continued for the following decades which let the city expand by freeing new areas for urban development and opening up new vistas of its historic centre hitherto enclosed within the walls. The Promenade – a very modern conception at the time – was arranged on the site formerly occupied by the fortifications. Dressed-up locals parading along the Promenade became a favourite subject of Maximillian von Grossmann. The 19th century also saw the construction of many monumental public buildings which still define its character. In 1866-1869 the inner moat was filled up for reasons of public health freeing the land for a new ring road encircling the historic Old Town. Dilapidated but picturesque – and gradually disappearing – the old streets and lanes in the area inspired artists.
The early 20th century was marked by the process of incorporating former suburbs and new residential developments. As a result, the city acquired a spatial organisation close to its present form.
The exhibition is accompanied by the catalogue of the city’s images in the museum’s collection (Ikonografia Wrocławia) and a multi-media presentation.
Oblicza miasta – pocztówki
od 17 listopada 2008 do 25 stycznia 2009
Sanatorium w Parku Szczytnickim, targi przy dawnym placu Zamkowym, przystań statków spacerowych w Bartoszowicach i wiele innych nieistniejących już miejsc można będzie zobaczyć na wystawie przedwojennych pocztówek we wrocławskim Muzeum Narodowym. Wystawa towarzyszy dużej ekspozycji „Oblicza miasta. Ikonografia Wrocławia” przygotowanej na jubileusz 60-lecia muzeum.
W zbiorach Muzeum Narodowego znajduje się prawie 800 kart pocztowych (sprzed 1945) o tematyce wrocławskiej. Gromadzono przede wszystkim pocztówki z widokami architektury – zarówno pojedynczych obiektów, jak i placów, ulic a także wnętrz parkowych. Wydawcy chcieli pokazać najatrakcyjniejsze fragmenty miasta, uzupełniając je na przełomie Xix i XX wieku ozdobnymi neorokokowymi i secesyjnymi ramkami oraz różnorodnymi ornamentami roślinnymi. Wśród pocztówek z muzealnej kolekcji najwięcej jest kart pokazujących Rynek z ratuszem, Halę Stulecia, Wzgórze Liebicha (dziś Partyzantów), ul. Świdnicką i Uniwersytet, ale jest też wiele takich, które ukazują mniej popularne miejsca jak na przykład koszary Szczepińskie przy ulicy Długiej, sanatorium na obrzeżu Parku Szczytnickiego. Pocztówki z tego okresu dokumentowały również ważne wydarzenia z życia miasta jak na przykład zjazd Niemieckiego Towarzystwa Śpiewaczego, powódź z czerwca 1903 roku a także życie codzienne (targi na Rynku, Nowym Targu czy dzisiejszym placu Solidarności). Duże znaczenie ikonograficzne mają też kartki ukazujące rzadko publikowane widoki zajazdów, kawiarni, piwiarni i lokali rozrywkowych z ogrodami (np. lokal w Maślicach mieszczący się w podmiejskiej willi z belwederem, z ogródkiem restauracyjnym, pergolą i muszlą koncertową czy popularna restauracja w Bierdzanach słynąca z trunku „Biały goździk”). Bardzo interesujący jest, znajdujący się w kolekcji, zespół widokówek wydanych przez zakład artystyczny Fabian & Comp. – a szczególnie dziewiętnastowieczne, oparte na rysunkach widoki miasta w szacie zimowej z rozgwieżdżonym niebem i księżycem w pełni, w pożółkłym już czarno-białym kolorze. Kolekcja pocztówek Muzeum Narodowego we Wrocławiu, która jest stale powiększana przez zakupy na aukcjach, to cenne źródło ikonograficzne do badań nad przeszłością Wrocławia.